مراکز بهداشتی درمانی شهری :
براساس فعالیت روزافزون بخش خصوصی در تمامی مناطق شهری و سیاست استفاده از بخش خصوصی در ارائه خدمات درمان سرپایی، مراکز بهداشتی درمانی شهری عمدتا" وظیفه قبول ارجاعات و نظارت بر واحدهای تحت پوشش خود را بعهده دارند. براین مبنا، محاسبه تعداد مراکز بهداشتی درمانی شهری به قرار زیر است:
براساس هر ۱۲۵۰۰ نفـــر جمعیت شهری منطقه، یک پایگاه بهداشت شهری پیش بینی می شود و بازای هر ۵ واحد بهداشتی درمانی موجود (اعم از پایگاه بهداشت یـــا خانه بهداشت تحت پوشش) یک مرکز بهداشتی درمانی شهری پیش بینی می گردد. برای این منظور فرم شماره ۵ در دفاتر طرحهای گسترش درنظر گرفته شده است. کارکنان درمانی هر مرکز عبارتست از:
پزشک:
در هر مرکز بهداشتی درمانی شهری که دارای ۵ واحد تحت پوشش برای خدمات نظارتی و ارجـــاع است (پایگاه بهداشت و خانه بهداشت)، به طور معمول ۲ پزشک پیش بینی می شود تا یکی از آنها در هر روز به فعالیت نظارت بر واحدها مشغول باشد و نفر دوم در محل مرکز بهداشتی درمانی به قبول ارجاعات بپردازد.
دندانپزشک:
یک دندانپزشک لازم است. چنانچه برای هر ۱۰ تا ۱۲ هزار نفر جمعیت شهری یک مطب دندانپزشکی فعال در بخش خصوصی موجود باشد، نیازی به واحد دندانپزشکی در مرکز نخواهد بود. درصورتیکه به تعداد کافی مطب دندانپزشکی در بخش خصوصی نبود، وجود دندانپزشک در مرکز برای ارائه خدمات مربوط به مردم ضرورت دارد.
چنانچه از بخش خصوصی برای ارائه خدمات دندانپزشکی در منطقه استفاده می شود باید خدمات بهداشت دهان و دندان از واحد خصوصی خریداری شده و مورد نظارت قرار گیرد تا مردم از این خدمات محروم نمانند. در غیراینصورت این خدمات باید توسط پایگاه ارائه گردد.
پرستار یا بهیار:
برای خدمات تزریقی و پانسمان در مراکز بهداشتی درمانی شهری نیازی به پرسنل نیست مگرآنکه واقعا" امکان دریافت این خدمات در بخش خصوصی وجود نداشته باشد.
در هر مرکز، یک پرستار یا بهیار برای مدیریت داخلی مرکز، انجام امور عمومی، نگه داری و توزیع مواد مصرفی روزانه کافیست.
داروساز یا دارویار:
در صورت وجود داروخانه کافی در بخش خصوصی، نیازی به ایجاد آن در مرکز بهداشتی درمانی شهری نیست و در غیر اینصورت، یک نفر داروساز یا یک نفر دارویار برای ارائه خدمات دارویی در مرکز بهداشتی درمانی شهری لازم است (درصورت فقدان این نیرو، می توان از پرستار آموزش دیده برای ارائه این خدمت استفاده کرد. در این حالت، مسوولیت داروخانه با پزشک مسوول مرکز می باشد).
کارشناس یا کاردان علوم آزمایشگاهی:
در غیاب خدمات آزمایشگاهی در بخش خصوصی یا دولتی (مثل بیمارستان و ...)، مرکز مزبور باید به آزمایشگاه مجهز شود و دراین شرایط، به دو کارشناس یا کاردان آزمایشگاهی در مرکز نیاز است.
کارشناس یا کاردان رادیولوژی:
در غیاب خدمات رادیولوژی در بخش خصوصی یا دولتی (مثل بیمارستان و ...)، مرکز باید برای ارائه خدمات رادیولوژی تعریف شده دراین سطح مجهز شود و به یک نفر کارشناس یا کاردان رادیولوژی در مرکز بهداشتی درمانی شهری نیاز است.
تبصره ۲۰: در بسیاری از شهرها، خانه های بهداشت مجاور شهر یا روستاهای نزدیک به شهر، ناگزیر در پوشش یک یا چند مرکز بهداشتی درمانی شهری قرار می گیرند. این گونه مراکز، در واقع هــر دو نقش را بعهده دارند ودر گذشته به آنها مراکز بهداشتی درمانی شهری روستایی اصطلاح می کرده اند.
تبصره ۲۱: در مراکز بهداشتی درمانی شهری روستایی علاوه بر ضوابط پرسنلی مراکز بهداشتی درمانــی شهری، ضوابط پرسنلی مربوط به خانه های بهداشت (بهورزان) نیز باید جداگانه در طرحهای گسترش منظور گردد.
تبصره ۲۲: در نقاط شهری یا مراکز بخش فاقد بیمارستان (اعم از دولتی، خصوصی و خیریه)، چنانچه فاصله نقاط مذکور از نزدیکترین شهر دارای بیمارستان یا واحد درمانی شبانه روزی دیگری بیش از نیم ساعت (با اتومبیل) باشد، یکی از مراکز بهداشتی درمانی شهری مورد بحث، باید به صورت شبانه روزی فعالیت کند.
خدمات معمول یک مرکز بهداشتی درمانی یک شیفته عبارتنداز:
۱. جمع آوری، کنترل و دسته بندی اطلاعات و آمار مربوط به خود مرکز و واحدهای تابعه
۲. کنترل و پیگیری اجرای برنامه های بهداشتی درمانی اولیه شامل:
آموزش بهداشت عمومی
بهداشت مدارس
بهداشت روان
مادران، کودکان و تنظیم خانواده
بهداشت دهان و دندان
بهداشت حرفه ای
بهداشت محیط
ایمنسازی
مراقبت از بیماران
بررسیهای اپیدمیولوژیک
خدمات سیاری
بیماریابی
مشاوره ها
۳. کمک در اجرای پژوهشها
۴. معاینه بیماران ارجاع شده و پذیرش شده
۵. کنترل کمی و کیفی کمکهای درمانی اولیه
۶. دریافت درخواستها و فهرست نیازمندیهای تدارکاتی واحدهای تابعه
۷. نظارت بر واحدهای تابعه و دهگردشی
۸. ایجاد همکاریهای بین بخشی و شرکت در جلسات با حضور سایر ارگانها
۹. خدمات دارویی
۱۰. خدمات آزمایشگاهی
۱۱. خدمات رادیولوژی
از اصول اساسی دیگر در نظام مراقبت سلامت:
۱. عدالت در سلامت به عنوان بخشی از توسعه با محوریت عدالت اجتماعی است.
۲. هزینه اثر بخشی بودن خدمات مراقبت سلامت
۳. سلامت فردی و اجتماعی را به صورت عینی ارتقاء دهد.
۴. رضایتمندی بالای بیماران و جامعه را از کیفیت خدمات ایجاد نماید
۵. پایداری و ثبات دراز مدت منابع مالی با مشارکت عادلانه مالی مردم که در بالا ذکر شد حاصل شود.
هدف کلی :
در راستای رسالت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بعنوان متولی امر سلامتی در استان و توزیع عادلانه خدمات سلامت ،
تحقق بهره مندی عادلانه از مداخله های سلامت برای جمعیت تحت پوشش دانشگاه به منظور حفظ، تامین و ارتقا سلامت جامعه هدف کلی می باشد.
